Lang wachten op transgenderzorg
De wachttijden voor genderzorg zijn fors toegenomen. Dat blijkt uit cijfers die de kwartiermaker transgenderzorg heeft verzameld, en de minister van VWS heeft gestuurd aan de Tweede Kamer. Transvisie – de belangenbehartiger van transgender mensen – heeft Impuls Economen gevraagd die cijfers te analyseren.
Er zijn veel momenten waarop de genderzorg cliënt in de wacht kan komen te staan: bij de aanmelding, op de wachtlijst voor psychologische zorg, de wachttijd tijdens de psychologische indicatiestelling, op de wachtlijst voor endocrinologische zorg en op de wachtlijst voor elke afzonderlijke chirurgische ingreep.
De beschikbare cijfers laten zien dat de wachttijden voor zowel psychologische zorg (de cijfers kennen geen onderscheid tussen behandeling en indicatiestelling) als voor chirurgische ingrepen ruim boven de norm liggen die medisch verantwoord is, en bovendien nog stijgen. De wachttijd voor endocrinologische zorg (hormoonbehandeling) ligt nog wel binnen die norm.
Onderstaande figuren illustreren dit. Voor psychologische zorg en endocrinologische zorg geeft de groene balk de gewogen gemiddelde wachttijden weer: de gemiddelde wachttijd gemeten bij alle aanbieders, gecorrigeerd voor het aantal wachtenden (psychologische zorg) en capaciteit (endocrinologische zorg). Hoe groter, hoe meer gewicht. Voor de chirurgische zorg zijn minder cijfers beschikbaar, maar geven de wachttijden bij het AUMC de beste benadering. De specialisten van het AUMC voeren verreweg de meeste chirurgische ingrepen uit.
Het aantal transgender personen dat wacht op zorg is alleen bekend voor de psychologische zorg. Hoewel hier dubbelingen in kunnen zitten doordat cliënten zich inschrijven bij meerdere aanbieders, is ook hier de stijgende trend duidelijk. Het faillissement van Stepwork betekent bovendien dat nog meer wachtenden elders ondergebracht moeten worden.
De totale doorlooptijd van het traject somatische genderzorg ligt gemiddeld op 187 weken (3,5 jaar), een stijging van 27% ten opzichte van 2018. Voor cliënten die meerdere chirurgische ingrepen nodig hebben (wat vaak het geval is) kan de wachttijd oplopen tot 8 jaar.
We constateren dat de minister van VWS in de kamerbrief van 24 november jl. op belangrijke punten onjuiste conclusies trekt. Zo is de behandelcapaciteit van de psychologische zorg tussen 2018 en 2021 niet met 125% maar met 75% toegenomen, is de suggestie dat normen voor chirurgische zorg binnen handbereik zijn onjuist en is het aantal wachtenden op psychologische zorg op basis van de cijfers in de voortgangsbrief niet met 154% maar met 211% gestegen.
Belangrijker dan de discussie over de exacte aantallen is de trend. In 2018 waren de wachttijden al te lang. En sindsdien zijn ze toegenomen, ondanks de inspanningen van VWS, zorgverzekeraars, zorgaanbieders en patiëntenorganisaties. Het aanbod is weliswaar toegenomen, maar kan de sterke toename van de vraag niet bijbenen. De lange wachttijden voor psychologische zorg hebben het effect van een stuwdam op de overige somatische zorg: als de problemen bij de psychologische zorg snel opgelost worden, zou de problematiek met het volledige gewicht verplaatsen naar de somatische zorg.
De nieuwe cijfers bevestigen het beeld dat de problemen in de transgenderzorg zo groot zijn en zo snel groeien dat niet meer kan worden verwacht dat zorgaanbieders en zorgverzekeraars die zelf kunnen oplossen. Om de markt voor transgenderzorg in balans te krijgen is een interventie van de overheid nodig die verder gaat dan de huidige maatregelen.
Tot slot constateren we dat de cijfers uit de voortgangsbrief van de kwartiermaker niet op alle onderdelen compleet zijn, en dat informatie ontbreekt waarmee de doorstroom goed gemonitord – en daarmee beter gemanaged – kan worden:
- gemiddelde doorlooptijden van de verschillende behandelingen;
- onderscheid naar de verschillende wachttijden zoals vermeld in de zorgstandaard;
- uitsplitsing tussen psychologische behandeling en diagnosestelling;
- aantal transpersonen in behandeling bij alle ggz-zorgaanbieders;
- aantallen wachtenden voor endocrinologische zorg en chirurgische zorg;
- capaciteit en aantal cliënten in behandeling bij de chirurgische zorg;
- monitoring gezondheidsklachten door wachten;
- snellere beschikbaarheid van wachtcijfers.
